ئاسایش وه‌ك سه‌رمایه‌ی گشتی، وانه‌یه‌ك بۆ پارتی ویه‌كێتی
هه‌ردی مێد
2021-01-25 600
گه‌ر توانای بیركردنه‌وه‌یان هه‌بێت، پارتی و یه‌كێتی ده‌بێت وانه‌یه‌كی گه‌وره له دۆخی ئاسایشی هه‌رێم و مامه‌ڵه‌ی هاوڵاتیان له‌گه‌ڵ پرسی ئاسایش وه‌ربگرن. باوه‌ڕ ناكه‌م زۆرینه‌مان لاریمان له‌وه هه‌بێت كه له هه‌رێمی كوردستان ئاسایش دابینكراوه. ئاسایشی هه‌رێم له دوای ٢٠٠٣هوه هێز و سه‌رمایه‌ی گه‌وره‌بوون بۆ هه‌رێم. ده‌ڤه‌ره‌كه‌ی ئێمه‌یان كرد به بنكه‌ی ژوان و كۆبونه‌وه‌ی رۆژنامه‌نوس، لێكوله‌ر، ده‌ستگا و ڕێكخراوه نێوده‌وڵه‌تیه‌كان، تد. هه‌ر ئاسایشش زه‌مینه‌سازی بۆ پرۆسه‌ی نشونمای هه‌رێم ره‌خساند. جگه له‌مه، ئاسایش و ته‌ناهی له دوای ٢٠٠٣هوه بوون به شوناسی كورد و قه‌واره‌كه‌ی. كه‌م نه‌بوون ئه‌وانه‌ی له خۆرئاوا هه‌رێمیان به <دوورگه‌ی ته‌ناهی> رۆژهه‌ڵاتی ناوین ناوزه‌ند ده‌كرد، هه‌روه‌ها نه‌ته‌وه‌ی كوردش به جودا و دێمۆكراسیتر.
پارتی و یه‌كێی به ته‌نها بكه‌ری ئه‌م ته‌ناهییه نه‌بوون، به‌ڵكو كۆمه‌ڵگه‌ش رۆڵێكی باڵای له ئه‌فراندن و پاراستنی هه‌بوو. له زاخۆه‌وه تا خانه‌قین خه‌ڵك شێلگیرانه به‌رگریان له دۆخی ته‌ناهی كۆمه‌ڵگه ده‌كرد، تا ئه‌و شوێنه‌ی ئاماده‌ی هاوكاری و هه‌ماهه‌نگی هێزه‌كانی پۆلیس و ئاسایش بوون. به‌ڵام بۆ؟ گه‌ر بڵێین خه‌ڵك بۆیه به‌رگری له ئاسایش ده‌كرد چونكه ژیانیانی ده‌پاراست، به رای من ئه‌مه له‌وانه‌یه هه‌موو وڵامه‌كه نه‌بێت. خه‌ڵك گه‌ر به‌رگریان له ئاسایش و ته‌ناهی هه‌رێم ده‌كرد و ده‌كه‌ن، له‌به‌رئه‌وه‌یه ئاسایش بۆته <سه‌رمایه‌ی گشتی>، یان <موڵكی گشتی>، واته خۆشنودیه‌ك كه هه‌موومان لێسودمه‌ندین. ئاسایش له دیدگای خه‌ڵكدا بۆته موڵكێك كه هه‌ست ده‌كه‌ین هی هه‌موومانه و بۆته به‌شی هه‌موومان. لێره‌وه، وانه‌یه‌كی گه‌وره له پانتایی ئاسایشدا هه‌یه. گه‌ر هه‌ر سه‌رمایه‌یه‌ك وه‌ك ئاسایش ببێت به موڵكی گشتی و به‌خته‌وه‌ری گشتی، خه‌ڵك به‌رگری لێده‌كات و وه‌ك موڵكی خۆی ته‌ماشای ده‌كات.
لێره‌وه من گریمانه‌ی ئه‌و ده‌كه‌م: پێموایه خه‌ڵكی نارازی سه‌نگه‌ری له ده‌سه‌ڵات نه‌گرتووه، به‌ڵكو ته‌نها داوای به گشتیكردنی سه‌رمایه‌كانی وڵات ده‌كات. داوا ده‌كات به‌روبوم و سه‌رچاوه‌كان ببنه موڵكی گشت و ئامرازی به‌خته‌وه‌ری گشتی. به رای من ئه‌مه‌ش ده‌شێت وه‌ك قۆناغێكی پێگه‌یشتووی كۆمه‌ڵگه ته‌ماشا بكرێت. بۆیه ده‌بێت به‌رخودان و خه‌باتی ئێمه بریتی بێت له پێناسه‌كردنه‌وه‌ی مامه‌ڵه و ئیداره‌دانی سه‌رمایه و ده‌ستگاكانی وڵات و بره‌ودان به هاوڵاتیببوون، هه‌روه‌ها ڕێگه‌گرتن له به‌لێشاوبردنی سه‌رمایه‌ی وڵات و ته‌شه‌نه‌كردنی <كولتوری ده‌ستپیسی>.
خه‌باتی ئێمه ده‌بێت بره‌ودان بێت به گشتانه‌كردن و كۆمه‌ڵگه‌ییكردنی سه‌رمایه‌كانی وڵات. به‌ڵام به كام جۆری خه‌بات و ئامرازی سه‌ركۆنه‌كردن؟ به دیدی من پرۆسه‌ی تێكشكاندنی به <كه‌سیكردن، یان خانه‌واده‌ییكردن>ی سه‌رمایه و موڵكی گشتی له پێناو هێنانه‌كایه‌وه‌ی پرۆسه‌ی به <گشتانه‌ییكردن>ی سه‌رمایه‌كان ته‌نها ده‌شێت به خه‌بات و به‌رخودانی مه‌ده‌نی مه‌یسه‌ربن، نه‌ك به كه‌ڵكه‌ڵه‌ی شۆڕش و ڕاماڵین.