سیناریۆیەکی چەنبارە بوەوە:
بەرەبەیانی رۆژی شەممە، ٥ی ٦ی ٢٠٢١، هێزێکی زێرەڤانی‌ی پارتی روی کردە سەنگەرەکانی پەکەکە. باجەرێکی زێرەڤانی لە روداوێکا پێکرا و تێک شکێنرا. تا نوسینی ئەم ئەڵقەیە مانگێک زیاتر بەسەر روداوەکەدا تێ پەڕیوە، پارتی نە توانیوێتی و نە ئەتوانێ بیسەلمێنێ، بە چەکی پەکەکە پێکراوە. هەمو گومانەکان بۆ ئەوە ئەچن، تاوانەکە بە دەستی تورکەکان ئەنجام درابێ.
کەچی هێشتا ٢٤ سەعات بە سەر تاوانەکەیا تێ نە پەڕی بو، سەرۆکی پارتی لە پەیامێکا سەرەخۆشی لە کەسوکاری کوژراوەکان کرد، تاوانەکەی خستە ئەستۆی پەکەکە و ئەم هەڕەشەیەشی بۆ ناردن: "پەکەکە بە سزای خۆیان ئەگەن!".
جەڕاندنی تاوانەکەی ٥ی حوزەیران لە ئەستۆی پەکەکە و هەڕەشەکەی سەرۆکی پارتی بەو گەرماوگەرمە، بەر لەوەی خوێنی کوژراوەکان وشک ببێتەوە، سیناریۆکەی "شەوی ٩ی پوشپەڕی ١٩٨١ (سەرەتای هاوینی ٨١)ـی بیر خستمەوە. لەو روداوەشا، سەرۆکی پارتی گەرماوگەرم تاوانەکەی خستە ئەستۆی حیزبی دیمۆکراتی کوردستانی ئێران و ئەم هەڕەشەیەشی بۆ ناردن: "حیزبی دیمۆکرات بە سزای خۆیان ئەگەن"/ (1).

دوای ئەو هەڕەشەیە (رزمندگان مسلمان کرد) کە لە رەسمیاتی کۆماری‌ ئیسلامی‌ی ئێرانا، ناوی ئەو زەمانەی چەکدارەکانی پارتی بو، لە سەرتاسەری کوردستانی خۆرهەڵاتا، لە ناوچەکانی ورمێ و شنۆ وە هەتا مەریوان و پاوە، کەوتنە پێش ئەرتەش و بەسیج و سپای پاسدارانی ئێرانەوە بۆ داگیرکردنەوەی ناوچە ئازادکراوەکانی کوردستان. وازیان نە هێنا هەتا هەمو ئۆپۆزسیۆنی کوردی و ئێرانی‌یان ئاودیوی سنوری کوردستانی عیراق کرد.

قەل بە قەلی وت، رووت رەشە!
یەکێک لە گرفتەکانی پێوەندی‌ی نێوان پارتی و پەکەکە ئەوەیە هەردوکیان لافی پانکوردستانیزم لێ ئەدەن. ئەمە وای کردوە لە هەر چوار پارچەی کوردستان بوار هەبێ بۆ ململانێ و پێکادان لە نێوانیانا و پەنا بۆ هەر شتێ بەرن کە خۆی بەهێز و بەرامبەرەکەی لاواز بکا. لەبەر ئەوە زۆر جار تۆمەتی گەورە بۆ یەکتری ئەتاشن. خەڵک وریا نەبن یان شارەزای مێژوی سیاسی و ململانێکانی نێوان‌یان نەبن، فریوی پرۆپاگەندەی ئەم یان ئەویان ئەخۆن.

رۆژێ دوای پەیامەکەی ئەمجارەی سەرۆکی پارتی، مەکتەبی سیاسی‌ی حیزبەکەشی بەیاننامەیەکی درێژی بڵاو کردەوە. تیایا دنیایەک تۆمەت و تاوانی دایە پاڵ پەکەکە. گۆیا: "پەکەکە دوژمنی کوردە و لە هەر پارچەیەکی کوردستان دەسکەوتێ بۆ کورد بێتە دی، پەکەکە ئەچێ بۆ تێکدانی".
ئەم تۆمەتەی مەکتەبی سیاسی‌ی پارتی بۆ پەکەکە، رێک ئەو هەقیقەتەیە کە کاربەدەسانی تورک، بە ئاشکرا، بە دەنگ و رەنگ، بە کردەوە، ئەیڵێن و جێبەجێ‌شی ئەکەن:
"دەوڵەتی کوردی لە مەریخ یان ئەفریقا دروست ببێ، ئێمە وازی لێ نا هێنین تا نەی روخێنین"... "هەتا ئێمە هەبین ناهێڵین کورد لە هیچ شوێنێکی ئەم گەردونەدا توانای هەبێ سەری خۆی بخورێنێ/ مەجازە".
لە ئانوساتی ریفراندۆمەکەشا، تانە و تەشەر نەما ئەردۆگان و کاربەدەسانی حیزبەکەی و حوکمەتەکەی لە بەرزانی و کوردی نە دەن.
تەبعەن، هەم بەرزانی و بنەماڵەکەی، هەم مەکتەبی سیاسی‌ی حیزبەکەشیان ئەزانن: هەمو خەڵکی دەرەوەی حیزبەکەیان و بەشێک لە جەماوەری حیزبەکەی خۆشیان باوەڕ بەو تۆمەتانە نا کەن کە م. س. پارتی داونیە پاڵی پەکەکە، بەڵام مەجبورن بیکەن. بۆ ئەوەی بیانویان بە دەسەوە بێ بۆ هەڵایسانەوەی شەڕی کورد بە کورد بەکوشتدان، بە فەرمانی سوڵتان ئەردۆگان.

حیزبەکانی کوردستان بە گشتی و پارتی بە تایبەتی، سودیان لە زاکیرەی ماسی ئاسای میللەتەکەمان وەر گرتوە. بۆیە بوە بە زەرورەت زو زو تاوان و کارەساتە سیاسی‌یەکانی رابردویان بیر بخەیتەوە.
بە هیچ جۆرێ، نە مەبەستمە و نە ئەمەوێ دیفاع لە پەکەکە بکەم. پەکەکە نە بەچەک فەقیرە و نە بەدەم و قەڵەم، تا پێویستی بە من بێ دیفاعی لێ بکەم. ئەوەنەش لە سیاسەتی رازی نیم تا ببم بە بەرگریکاری. هەر جارێ رێکەوت بێ لەگەڵ ئەندامێکی پەکەکە یان پرۆ پەکەکەیەک مناقەشە بکەین، بە راشكاوی رەخنەم لەو سیاسەت و رەفتارانەیان گرتوە کە پێموایە پێویستیان بە راستکردنەوەیە. بەڵام بەرامبەر بەوەی فیگەرەکانی بنەماڵەی بەرزانی و پارتی تۆمەتی خیانەت و دوژمنایەتیکردنی هەمو تەجروبەیەکی "سەرکەوتوی!" کوردی ئەدەنە پاڵی، ئاوەزی هەمو ئاوەزدارێ ناچارە ئەم بەراورد و پرسیارانە بکا:

1. تەجروبەی رۆژاوا، بەراورد بە تەجروبەکەی ئێمە، لەبەر چاوی کورد و دنیا، هەتا ئێستا سەرکەوتوە. بۆچی پەکەکە بە هەمو توانای هەوڵەدا بی پارێزێ، پارتی‌یش بە هەمو توانای هەوڵەدا بی روخێنێ؟

2. ساڵی ١٩٧٥ چ حیزبێک بو بۆ قازانجی ئێرانی شا، ئاشبەتاڵی بە شۆڕشی ١٤ ساڵەی خەڵکی کوردستانی عیراق کرد، پەکەکە بو یان پارتی؟

3. لە ٣١ی ئابی ١٩٩٦ دا، چ حیزبێک بو سپای داگیرکەری بەعسی هێنایە سەر هەولێر و سەر تەلاری پارلەمانی کوردستان و تەجروبەی حوکمڕانی‌ی کوردستانی ئیفلیج کرد و سەدان کادری عەسکەری و سیاسی‌ی ئۆپۆزسیۆنی عیراقی‌ی تەسلیمی سپاکەی سەدام حسێن کرد، پەکەکە بو یان پارتی؟

4. ساڵی ١٩٦٧- ١٩٦٨، چ حیزبێک بو سەرکردەکانی شۆڕشی کوردستانی خۆرهەڵاتی بە زینویی یان کوژراوی تەسلیمی رژێمی شای ئێران کرد و وازی نە هێنا هەتا ئاشبەتاڵی بە شۆڕشەکە کرد، پەکەکە بو یان پارتی؟

5. لە دوای روخانی شای ئێرانەوە، چ حزبێک بو بە فەرمانی کۆماری ئیسلامی‌ی ئێران، شەڕی شۆڕشی کوردی خۆرهەڵاتی کرد، پەکەکە بو یان پارتی؟

6. ساڵی ١٩٧١، سەرۆکی هەردو باڵەکەی پارتی دیمۆکراتی کوردستانی تورکیا، سەعید ئاڵچی و د. شڤان، بە سیناریۆی چ حیزبێک کوژران، بە سیناریۆی پەکەکە بو یان پارتی؟/ (2)

7. جەمیل مەحۆ ـی سەرۆکی پارتی دیمۆکراتی کورد لە لوبنان، ساڵی ١٩٧٣- ١٩٧٥ بە فەرمانی سەرۆکی چ حیزبێک، هەتا راگەیاندنی ئاشبەتاڵ لە زیندانی خەلان زیندانی کرا بو، ئەگەر ئاشبەتاڵ ماوەیەک دوا بکەوتایە، رەنگ بو وەکو حەمەداغا مێرگەسوری و کوڕەکانی، گۆڕغەریب ببوایە، بە فەرمانی سەرۆکی پەکەکە بو یان بە فەرمانی سەرۆکی پارتی؟/ (3)

8. ئەی بەرامبەر ئەم تەجروبە گەڕ و گولەی هەرێم کێ تاوانبارە، پەکەکە یان پارتی و یەکێتی؟ کە هەقە لە پای داهێنانی ناشیرینترین تەجروبەی حوکمڕانی‌دا، ناویان بچێتە ناو کتێبی گینسەوە!

ئەوەی بەلای منەوە بوە بە راستی‌یەکی حاشا هەڵنەگر، ئەوەیە کە هیچ هێزێکی کوردی و غەیرە کوردی، بە پەکەکە و تورکیا و ئێران‌یشەوە، بە قەدەر پارتی و یەکێتی زیانیان بەم تەجروبەیەی هەرێم نە گەیاندوە و بەقەدەر ئەم ٢ حیزبە نەبون بە مایەی ناشیرینکردنی تەجروبەکە.
ئەگەر ئەوان تەجروبەیەکی جوان و حوکمڕانی‌یەکی باشیان سەرپێ بخستایە، ئەبوینە هەرێمێکی بەهێزی خاوەن ئیرادە و گەلێکی بڕوابەخۆ بو. ئەو کاتە هێزە ئیقلیمی‌یەکان ناچار ئەبون رێزمان لێ بگرن و پێوەندی‌ی باش‌مان لەگەڵ دامەزرێنن. نەک وەکو ئێستا، وەکو نۆکەر و بەکرێگیراو تەعامول لەگەڵ حوکمڕانەکانمان و وەکو رەعیەت لەگەڵ خەڵکەکەمان بکەن.

ئەوەی بوە بە خەتەرێکی گەورە لە سەر چارەنوسی نەتەوەی کورد، ئەوەیە کە، بنەماڵەی بەرزانی دەرس و پەند لە هەڵە و پەڵەکانی مێژوی خۆشیان وەر نا گرن:
لە ساڵی ١٩٦٤ ەوە هەمو هێلکەکانی خۆیان خستە ناو سەبەتەکەی شای ئێرانەوە. ئەویش لە ئازاری ١٩٧٥ دا، بەلوعەکەی لێ گرتنەوە و ئاشبەتاڵی بە شۆڕشێکی ١٤ ساڵەی گەلێک کرد.
لە دوای روخانی شا یشەوە، هەمو هێلکەکانی خۆیان خستە ناو سەبەتەکەی کۆماری ئیسلامی‌ی ئێرانەوە. ئەویش لەو دیو، سیناریۆکەی شەوی ٩ی پوشپەڕی ١٩٨١ و دەرهاویشتەکانی، پێ جێبەجێ کردن. لەم دیویش، بە هۆیانەوە رژێمی بەعس ٨٠٠٠ بەررزانی‌ی بێ تاوانی لەناو برد.
ئێستەش هەمو هێلکەکانی خۆیان خستۆتە ناو سەبەتەکەی ئەردۆگانەوە. نازانم ئەگەر لە هەڵبژاردنی ئایندەدا ئەردۆگان و حیزبەکەی دۆڕان، ئەمان چی ئەکەن و ئەمجارە کێ (تبني)ـیان ئەکا؟
هیچ ئاوەزدارێ، ٢ جار لە بەردەمی کونێکا مار پێوەی نادا، کەچی بنەماڵەی بەرزانی دەیان ساڵە مارێک لە بەردەمی کونێکا پێوەیان ئەدا، بە بێ ئەوەی هەڵوێستەیەکی ئاوەزمەندانە بکەن و لە خۆیان بپرسن: "تا کەی و بۆچی ئاوا بە بێ هۆشی، ملی رێگا بگرینە بەر؟".

ئەگەر ئەمجارەش هەمان سیناریۆ دوبارە ببێتەوە و بە ناوی "حوکمەتۆکەکەی هەرێم"ەوە شەڕی پەکەکە بکرێ، خەڵک و یەکێتی و گۆڕان و حیزبەکانی تریش بێ دەنگ و بێ هەڵوێست بن، مێژو هەمان ئەو تاوانە ئەخاتە ئەستۆیان کە ئەیداتە پاڵ پارتی.
"سیادة"ـی تکاوی هەرێم بە هەڵایسانی شەڕ هەڵ نا گیرێتەوە. هەرێم لە ئەسڵا بێ سیادە بوە. هەتا –با-ش لەم کونەوە بێ، بە بێ سیادەیی ئەمێنێتەوە.
هەرێم ئەگەر سیادەی هەبوایە، ئەگەر دەسەڵاتی قانون و دادگا لە سەروی دەسەڵاتی سەرکردە و بنەماڵە سیاسی‌یەکانەوە بونایە، ئە بو ئەوانەی ٣٠ ساڵە حوکمڕانمانن، بە تاوانی پاماڵکردنی "سیادە" تا مردن لە زیندانا ژیانیان بگوزەرانایە.
وڵاتێک حوکمڕانەکانی دەسی داگیرکەران را کێشن بۆ ناوی؛ خۆیان قوت و ژیان و سەرچاوەی داهاتی وڵات بکەنە بارمتە لە دەسی داگیرکەرانا؛ خۆیان حوکمەت و پارلەمان و دادگا و حاکم و موچەخۆرانیان بکەن بە کۆیلەی حیزب و بنەماڵە و جاسوسی داگیرکەران؛ خۆیان خوێندن و زانست بکەن بە پەن، خۆیان لە باتی سپای نیزامی شەووڕۆژ سەرقاڵی زیادکردنی ژمارەی میلیشیای حیزبی و شەخسی‌ بن؛ خۆیان بە بەرچاوی هەموانەوە سامانی سەرئەرز و ژێرئەرزی وڵات تاڵان بکەن، لافلێدان بە "سیادە"وە بێجگە لە فەنتازیا شتێکی کە نیە.
دەسەڵاتێکی ئاوا گەندەڵ و بێ بەهرە، ئاغا بۆ "رەعیەت" و نۆکەر بۆ دوژمن، سپا و دەزگای جاسوسی‌ی داگیرکەر لە میللەتەکەی خۆی بی پارێزێ، سیادەی لە کوێ بو تا لە ژێر پەردەی پاراستنی سیادەدا شەڕ بەرپا بکا؟
ئەگەر لە باتی ئەم رموزنەی ٣٠ ساڵە میللەت بە خێوی ئەکا و ناو نراوە "حوکمەت"، حوکمێکی رەشید فەرمانڕەوا بوایە، ئێستا نە پەکەکە لێرە بو، نە حوکمڕانەکان‌یش چاو لە ژێری تورکیا و ئێران بون.
نابێ رێگە بدرێ بۆ بەرژەوەندی‌ی رژێمێکی فاشست و داگیرکەر، گەنج و لاوی باکور و باشور بە دەستی یەکتر بکوژرێن.

سەرچاوە و پەراوێز:
1. بۆ زانینی ئەو سیناریۆیەی ٤٠ ساڵ لەمەوبەر، ئەم سەرچاوەیە بخوێنەرەوە:
نهێنی‌یەکانی شەڕی نێوان پارتی دیمۆکراتی کوردستان و حیزبی دیمۆکراتی کوردستانی ئێران ١٩٧٩- ١٩٨٢، لە بڵاوکراوەکانی ئەرشیفخانەی دیکۆمێنتەکانی کوردایەتی، ستۆکهۆڵم ٢٠١٦، ل٧٣- ٨٩
2. کوڕی د. سەعید قرمز تۆپراخ، ناسراو بە د. شڤان، یەکێ لە سەرکردە کوژراوەکانی پارتی دیمۆکراتی کوردستانی تورکیا، فلیمێکی دیکیۆمینتاری‌ی نزیک بە ٢ سەعاتی بەرهەم هێناوە. لەم فلیمەدا سەلماندویەتی هەردو سەرکردە بە پیلانی کەسی یەکەمی پارتی کوژراون. هەرکەس بیەوێ ئەو فلیمە ببینێ، بەم ناوە (دکتۆر شڤان فیلمی بەڵگەیی) لە یوتوب داوای بکا، دەستی ئە کەوێ.
3. کەسێک مەبەستی بێ بزانێ سەرۆکی ئەو کاتی پارتی چ پەتپەتی‌یەکی بە سەرۆکی پارتی دیمۆکراتی کورد لە لوبنان کردوە، کتێبی بیرەوەری‌یەکانی بخوێنێتەوە:

جمیل محو، محنتي في سجن خلان، اعدها للطبع وقدم لها الدكتور خالد شیخو شمدین، ط۲، ۲۰۱۹، بیروت