هەرێمی کوردستان لەلێواری داڕماندا
توانا ئەحمەد خەیات
2020-06-12 1369
کوردستان ئەو هەرێمەی کە دەسەڵاتدارەکانی بانگەشەی ئەوەیان دەکرد کە دەبێت عێراق لە ئەزمونی حکومڕانیدا چاویان لێ بکات و سود لە ئەزمونە سەرکەوتووەکەیان ببینێت، لە ئێستدا گیرۆدەی چەندین کێشەو قەیرانە و داوای هاوکاری لە عێڕاق دەکات .
ئەزمونی حکومڕانی لە هەرێمی کوردستان بە درێژایی 29 ساڵ لە چیدا سەرکەوتوو بووە ؟
دەستکەوتەکانی ئەزمونی حکومڕانی کوردی چی بون وا دەسەڵاتدارەکان شانازی پێوە دەکەن ؟
لە دوای ڕاپەڕینی ساڵی 1991 و ڕزگار کردنی شارەکانی هەرێمی کوردستان لە دەستی حکومەتی بەعس ، خەڵکی هەرێمی کوردستان بە ئومێدێکی زۆرەوە بەرو پیری دامەزراندنی حوکمی خۆبەخۆیی کوردی و دەسەڵاتی کوردی چون و هیوایەکی زۆریان بە بەڵێنی سەرکردەکان هەبوو کە بەردەوام بانگەشەی دامەزراندنی دەسەڵاتێکی دیموکرات و ئایندەیەکی خۆشگوزەرانیان بۆ میللەت دەکرد ..
بەڵام سەرئەنجام دوای 29 ساڵ چی ڕویدا ، بارودۆخی ئەم هەرێمە لە ئێستادا چۆنە ؟ ئایا ئەزمونی حکومڕانی هەرێم سەرکەوتوو ترە یاخود ئەزمونی حکومڕانی عێڕاق ؟
بێگومان گەر وەڵامێکی کورت و خێرای ئەم پرسیارانە بدەینەوە بە بێ باس کردنی هۆکار و کێشەکان دەتوانین بڵێن کە نە ئەزمونی حکومڕانی هەرێم سەرکەوتووە و نە ئەزمونی عێڕاقیش سەرکەوتووە .
،،کێشەی سەرەکی حکومڕانی کوردی لە هەرێمی کوردستاندا ، کێشەی دروست نەکردنی پایەکانی حکومەت بووە بە درێژایی 29 ساڵ ،،
بەردەوام دەسەڵا‌تدارانی هەرێم کە بەڕیوەبردنی ئەم هەرێمەیان بە دەستەوە بووە ، سەرقاڵی ناکۆکی سیاسی و ناکۆکی کەسی و ناکۆکی خێزانی بوون ، بە هۆی ئەو ناکۆکیانەوە هەمیشە دەسەڵاددارانی ئەم هەرێمە هەوڵی بەهێز کردنی دەستەو تاقمی چوار دەوری خۆیان داوە لە جیاتی هەوڵی بەهێز کردنی پایەکانی حکومی نیشتیمانی لە هەرێمدا .
بەدرێژایی ئەم چەند ساڵە لە جیاتی دروستکردن و بەهێزکردنی بنەماکانی دەسەڵاتی حکومڕانی گشتی و پتەو کردنی پایەکانی دەوڵەتداری ئەوەی کە دروست بووە بریتیی بووە لە :
بەهێز بونی حزب لە کوردستاندا لە ڕووی سەربازی، ئابوری، لە ناو حزبەکانیشدا ئەوەی بەهێز بووە کەسەکان و بنەماڵەکانن لە ڕووی سەربازی و لەڕوی ئابورییەوە.
بە درێژایی ئەو ئەزمونە لە کوردستاندا هەر حزبێک هێزی خۆی هەبووە ، هەر حزبێک دارایی و کۆمپانیای زەبالاحی خۆی هەبووە ، هەر حزبێک زانکۆی خۆی هەبووە ، هەر حزبێک گومرگ ی خۆی هەبووە ، هەر حزبێک فرۆکەخانەی خۆی هەبووە ، هەر حزبێک خاوەنی پەیوەندی جیا بووە لەگەڵ ووڵاتان ...
لە کوردستاندا هەموو ئەو دەزگایانەی کە پێویستە هی حکومەت بن بونەتە موڵکی حزب ، لەوەش کارەسات تر لە ڕۆژگاری ئەمڕۆدا هەموو ئەو دەزگایانەی کە موڵکی حزب بون بونەتە موڵکی شەخسی کەسەکان و بەمەش ململانێ و ناکۆکییەکان بەرەو زیاتر و زیاتر دەچن .
لە بەرامبەریشدا ئەو دامەزراوەیەی کە پێێ دەوترێ حکومەتی هەرێمی کوردستان لەگەڵ هەموو دەزگاکانی تری وەک : پەرلەمان ، دامەزراوەی دادوەری ، پەیوەندییەکان ، میدیا ... کە پێویست بوو بەهێز بکرێن تەنها و تەنها وەک دامەزراوەی کارتۆنی بونیان هەیەو بۆتە جێگای وەرگرتنی ئیمتیاز و موچەی ساڵانەی قەبە ،کە نە توانای گۆڕانکاری ونە توانای ئیدارەدانی هیچ قەیرانێکی هەیە .
ئەوەتا لە ئێستادا حکومەتی هەرێم توانای جێبەجێکردنی سەرتاییترین کاری حوکمداری نییە کە دابین کردنی موچەی فەرمانبەرەکانێتی، چونکە قاسەکانی حکومەت بەتاڵەو بەدرێژای چەندین ساڵ سەروەت و سامانی ئەم هەرێمە لەجیاتی ئەوەی بچێتە گەنجینەکانی حکومەتەوە چۆتە ناو قاسەو گەنجینە حزبی و کەسییەکان و لە ئێستاشدا کەس ئامادە نییە ئەو سەروەت و سامانە تەسلیم بە حکومەت بکاتەوە چونکە بونەتە موڵکی كەسی .....