هاوسەنگیی هێز لەکوردستان پێویستە؛ یان کارەساتە؟!
نیاز سەعید عەلی
2021-09-16 596
ئەگەر دوور لەدەمارگیریی تەسکی سیاسیی ، بە شیکردنەوەیەکی بابەتیی و دیفاکتۆیی ؛ ئەزموونی سیاسیی لەهەرێمی کوردستان ، لەڕووی ڕۆڵ و کاریگەریی میکانیزمەی هاوسەنگیی هێز هەڵبسەنگێنین ؛ لەدەرەنجامدا ئەتوانین بڵێین ، تێکچوونی هاوسەنگیی هێز ، ئەو فاکتەرە بوو کە بووە هۆی دروستبوونی چەندین هەڕەشە و مەترسیی و سەرکێشیی و گرفت و قەیران ، بۆ سیستەمی فەرمانڕەوایی کوردستان و چارەنووسی سیاسیی هەرێمەکە و باری بژێویی هاووڵاتییان و ڕەوشی دیموکراسیی و مافی مرۆڤ و ئازادییەکان و …هتد.
مێژووی تێکچوونی هاوسەنگیی هێز لەکوردستان لەنێوان (ی ن ک) و (پارتی)،لەڕابردوودا دوو قۆناغی بڕیووە؛ یەکەمیان لەدوای هەرەسهێنان بە شۆڕشی ئەیلول، لەساڵی (١٩٧٥)؛ کە تیایدا (پارتی) بڕیاری هەرەسهێنانی بەسەر شۆڕشەکە و بە سەر خودی (پارتی)یشدا سەپاند و جێبەجێیکرد، بەدوایدا هێزێکی تازە سەریهەڵدا؛ ئەو هێزە لەڕووی سیاسیی و ڕێکخراوەیی و خەباتی چەکدارییەوە ، بووە ئەلتەرناتیڤی (پارتی) و شۆڕشی ئەیلول ؛ ئەویش (ی ن ک) و (شۆڕشی نوێ) .
ماڵی بەرزانی و سەرکردایەتیی (پارتی) ؛ نەک هەر مانەوەی خۆی ، وەکو تەنها هێز بەلاوە گرنگ و پێویست بوو، بەڵکو خۆی بە (پارتی پێشڕەو) ئەزانی و لەدوای بڕیاری خۆهەرەسهێنانەکەشی ، ئامادەنەبوو بوونی هێزی تری سیاسیی و چەکداریی ؛ لەسەر گۆڕەپانەکە پەسەند بکات ، ئەوەبوو لەدوای ڕاگەیاندنی (ی ن ک) ، بەکتوپڕیی هێزێکیان ڕاگەیاند بە ناوی (سەرکردایەتیی کاتیی پارتی دیموکراتی کوردستان) و مێژوویەکی زووتریشیان لەمێژووی هەڵگیرسانەوەی (شۆڕشی نوێ) ؛ بۆ (شۆڕشی گوڵان!)ەکەی خۆیان دانا !
پرسیار لێرەدا ئەوەیە؛ لەدوای هەرەس و بەو ماوە کەمە ، چ وەرچەرخان و گۆڕانکارییەکی سیاسیی لەعێراق و ئێران و ناوچەکە و جیهاندا ڕوویدا بوو،تاکو (پارتی) بیقۆزێتەوە و خۆی تیا ببووژێنێتەوە؟
بەدڵنیایی هیچ ڕووداو و گۆڕانکارییەکی دەرەکیی ڕووینەدابوو ، هەلومەرج و بارودۆخ وەکو خۆی بوو ؛ هیچ ڕەوشێک لەئارادا نەبوو ؛ تاکو ببێتە ڕەخسانی هەل و زەمینە بۆ گەڕانەوەی (پارتی) بۆ سەر گۆڕەپانی سیاسیی و سەربازیی، بەڵکو تەنها یەک ڕووداوی سیاسیی ناوخۆیی بوو ؛ بووە هۆی دروستبوونی کاردانەوە لای ماڵی بەرزانی و پاشماوەی سەرکردایەتیی (پارتی) ؛ ئەویش بریتییبوو لەدامەزراندن و ڕاگەیاندنی (ی ن ک)
ئەتوانین بڵێین لەدوای بڕیاری هەرەس ؛ (پارتی) لەسەر بنەمای پەرچەکردار بووژێنرایەوە، ئەگەر وانییە ؛ ئەی بۆ بڕیاری هەرەسیان دا ، لەکاتێکدا ئەوان بتوانن لەماوەیەکی زۆر کەمی دوای هەرەس ، لەناو ئێرانەوە دەستپێبکەنەوە ! .
ئەگەر لەژێر گووشار و فشار و هەڕەشەی دەوڵەتی ئێران ؛ بڕیاری هەرەسیان بەسەر شۆڕشی کورددا هێنا ، ئەی چۆن هەمان دەوڵەت ؛ بێ ئەوەی سیستەمی فەرمانڕەواییەکەشی گۆڕابێت ؛ دەرفەت و ڕێی پێدان لەناو خاکی ئەو دەوڵەتەوە و بە ئاشکرا ، دەستبکەنەوە بە کاری سیاسی و خەباتی چەکداریی ؟!
سەرکردایەتیی (پارتی) لەدوای دامەزراندنی (ی ن ک) و هەڵگیرسانەوەی (شۆڕشی نوێ) ؛ ئەوەندەی لەخەمی ئەوەدا بووە ، کە ئەم هێزە تازەیە نەبێتە ئەلتەرناتیڤی ؛ ئەوەندە لەخەمی ئەو (کوردایەتیی)دا نەبووە ، کە هەمیشە خۆی بە دەمڕاست و خاوەنی زانیوە! .
لەسەرەتاکانی هەڵگیرسانەوەی (شۆڕشی نوێ)وە ، چەندین ڕووداوی پاکتاوکردن لەدژی هێزە ئەلتەرناتیڤەکەی (پارتی) ڕوویداوە ، لەنموونەی شەهیدکردنی (ئیبراهیم عەزۆ و هاوڕێکانی) و (کارەساتی هەکاریی) و …هتد .
ئەم ڕووداوانە و چەندین هەڵوێست و هەنگاو و سیاسەتی تری دواتری (پارتی) ؛ تەنها بۆ یەکێک لەم دوو ئامانجە بووە ، ئەویش شکستهێنان و پاکتاوکردنی (ی ن ک) ، یان بۆ گۆڕینی هاوسەنگیی هێز ؛ بە بەرژەوەندیی خۆی ، هەر بۆیە سەرکردایەتیی (پارتی) لەکاری سیاسی خۆیدا و لەبەڕێوەبردنی ناکۆکیی و ململانێ لەگەڵ ڕکابەر و نەیارەکان ؛ نیگەرانیی و دوودڵیی و هێڵی سووری نەبووە ، بگرە هەموو میکانیزمە و ئامراز و هۆکارێکی بەڕەهایی ؛ بۆ خۆی بە ڕەوا بینیووە ، بۆ ئەوەی هەمیشە بە هێزی یەکەم بمێنێتەوە و لەبەرامبەردا ؛ هێزی باڵادەستتر و بەهێزتر لەگۆڕەپانەکدا لەئارا نەبێت !
لەسەر ئەم بنەمایە و بۆ ئەم ئامانجە ؛ سەرکردایەتیی (پارتی) لەڕابردوودا ، درێژەی بەو ڕێبازە داوە و لەپێناوی خۆبەهێزکردن لەڕووی چەکداریی و بەدەستهێنانی پشتگیریی و کۆمەکی سەربازیی و دارایی و سیاسیی و ڕۆڵی لەکردنی بە هێزی یەکەم ؛ هەر لەسەرەتاکانی دامەزراندنی کۆماری ئیسلامیی ئێرانەوە ، بوونە هاوکاری سەربازیی ئەو دەوڵەتە لەدژی هێزە کوردییەکانی ڕۆژهەڵات، پاشان هەر بۆ هەمان ئامانج (بەرەی جوود)ی پێکهێنا و چەندین هەنگاوی تریشی نا و شەڕی ناوخۆش نەیتوانی هاوسەنگییەکە بگۆڕێت و نەیتوانی ببێتە هێزی یەکەم .
لەدوای ڕاپەرینی (١٩٩١) ؛ سەرکردایەتیی (پارتی) بەردەوام بوو لەکارکردن بۆ گۆڕینی هاوسەنگیی هێز ، هەڵگیرسانی شەڕی ناوخۆ لەنێوان (پارتی) و (ی ن ک) ؛ بوو بە میکانیزمەیەک و (پارتی) لەسێ قۆناغی جیاوازدا ، سوودی لەسێ وڵاتی ناوچەکە وەرگرت بۆ ئامانجی گۆڕینی هاوسەنگیی هێز ؛ یەکەم لەساڵی (١٩٩٤) و بە پشتیوانیی و هاوکاریی دەوڵەتی ئێران و بە بەشداریی بزووتنەوەی ئیسلامیی و حیزبوڵڵاکەی (ئەدهەم بارزانی)، لەدووەمجاریشدا و لە(٣١/٨/١٩٩٦)دا ؛ ئەویش بە پشتیوانیی و لەشکرکێشیی سوپای دەوڵەتی عێراق؛ ئەوەبوو ئەو سوپایە هەولێری پایتەختی داگیرکرد و ڕادەستی (پارتی) کرد ، لەقۆناغی سێیەمیشدا سوپای توورکیا لەساڵی (١٩٩٧)دا ، بە هانای هێزەکانی (پارتی)ەوە هاتن و شەڕیان بۆ کردن !
لەدەرەوەی ئەو پشتیوانیی و لەشکرکێشیی و هاوکارییە سەربازیەی ئەو سێ دەوڵەتە ؛ بە بۆچوونی (بەندە) هۆکارێکی تر زیاتر ڕۆڵی سەرەکیی و بنەڕەتیی هەبوو ، بۆ گۆڕینی هاوسەنگیی هێز بە بەرژەوەندیی (پارتی) ؛ ئەویش تەشەنەسەندنی ناکۆکیی و ململانێ ناوخۆییەکانی ناو (ی ن ک) و لێکترازان و جیابوونەوەی بزووتنەوەی گۆڕان .
بەشبوونی (ی ن ک) بۆ دوو هێز و تەشەنەسەندنی ناکۆکیی و ململانێ لەنێوانیاندا و نەبوونی ئیرادە بۆ یەکگرتنەوە ، یان کاری هاوبەش لای بەشێک لەسەرکردە دەستڕۆیشتووەکان ؛ ئەوەندەی تر دەرفەتی بۆ (پارتی) ڕەخساند ، تاکو هەموو جڵەو و جومگە بەهێزەکانی سیستەمی فەرمانڕەوایی بخاتە ژێردەستی خۆی !
ئەتوانین بڵێین بە دوو کەرتبوونی (ی ن ک)، گرانترین و بەبەهاترین و گرنگترین دیاریی ، لەسەر سینییەکی زێڕ ؛ پێشکەش بە (پارتی) کرا ، دیارییەک کە سەرکردایەتیی ئەو پارتە لەساڵی (١٩٧٥)ەوە ، هەوڵی بەدەستهێنانی ئەدا و مێژوویەکی خوێناویی پڕ لەگوومان و نیگەرانیی و پرسیاریان ؛ لەپێناویدا لەسەر دروستکرد !!
پرسیار ؛ پاش تێکچوونی هاوسەنگی هێز و بوونی (پارتی) بە هێزی یەکەم ؛ چی بەدەستهاتووە ؟، ئەوانەی بەدەست هاتووە ، بریتیین لەتاکڕەویی لەبڕیاری چارەنووسسازی شکستخواردووی وەکو ڕیفراندۆم و ئەنجام و دەرهاویشتە نەخوازراو و خراپەکانی ، پەیوەندییەکی گرژ و ئاڵۆز لەگەڵ حکومەتی ناوەند ، نا ڕوونیی لەسەرچاوەکانی داهات و دۆسیەی نەوت و تەشەنەسەندنی گەندەڵیی و قەیرانی ئابووریی و تەشەنەسەندنی هەژاریی و گرانیی و بێکاریی و کەمیی مووچە و بێهیوابوونی جەماوەر لەپرۆسەی هەڵبژاردنەکان و بەرتەسکبوونەوەی پانتایی دیموکراسیی و پاشەکشەی ئازادییەکان و پێشێلکردنی مافەکانی مرۆڤ و …هتد .
ئەتوانم بڵێم ؛ پرۆسەی گۆڕینی هاوسەنگی هێز ، بەو میکانیزمە و هۆکارانە گۆڕدرا، نەک لەسەر بنەمای شایستەیی و ڕەوایی و پشتیوانیی جەماوەریی ، ئەوەش ئەنجامەکانیەتی و چارەنووسی هەرێمی کوردستانی چۆتە ناو توونێڵێکی تاریک ، کە ئەوسەری دیار نییە و کەوتووینەتە ناو چەندین قەیرانی سیاسیی و ئابووریی و لەبەردەمی چەندین هەڕەشەو مەترسیی !!
لەکۆتاییدا ئەتوانم بڵێم ؛ (ی ن ک) و بزووتنەوەی گۆڕانیش ، بە راستەوخۆ و ناراستەوخۆ ؛ پشکیان بەر ئەکەوێت لەدروستکردنی بۆشایی و لەچۆڵکردنی گۆڕەپانەکە و دەفعکردنی (پارتی) بۆ بوونی بە هێزی یەکەم !